Jaren later, Hans ontving reeds geruime tijd therapeutische behandelingen nadat bij hem autisme was vastgesteld, hebben wij besloten samen naar een deskundige te gaan om te horen, te leren beter gezegd, hoe wij ons t.o.v. Hans en zijn autisme in bepaalde situaties op passende en verstandige wijze zouden kunnen opstellen en handelen. Na een gesprek met onze huisarts zijn we in contact gebracht met mevr. Galle, een gz-psycholoog.
Tijdens onze eerste bezoeken hebben we diverse herinneringen en ervaringen in Hans zijn jonge jeugd, puberteit en volwassenheid met mevr. Galle gedeeld en tegen het licht gehouden. We hebben dat eveneens gedaan met latere ervaringen, maar diepgaander. Ook hebben we vakliteratuur over autisme gelezen die ons aan het denken heeft gezet. Steeds vaker kwamen we er nl. achter, dat autisme een andere houding, gedrag en reactie van ons vraagt als we met elkaar communiceren. Soms concludeerden we zelfs, dat we er goed aan gedaan zouden hebben de oorzaak van misverstanden ook bij onszelf te zoeken.
In onderstaande vier voorbeelden hebben wij, met een variant op ware gebeurtenissen, in enkele casussen problemen beschreven die tot misverstanden hebben geleid tussen ons en Hans en omgekeerd. Misverstanden die, na toelichting resp. uitleg van mevr. Galle, een tamelijk cruciale rol hebben gespeeld om richting Hans een andere houding aan te nemen en ander gedrag te vertonen.
- Zo nu en dan vroeg Hans ons hem te helpen bij het maken van zijn huiswerk. Op een dag vertelde hij, dat hij van zijn leraar Frans een paar weken terug opdracht had gekregen een samenvatting te maken van de detective “Un crime en Hollande” van de bekende schrijver Simenon. De samenvatting zou hij over een paar dagen al moeten inleveren. Enfin, een voordeel was, dat we het boekje ooit zelf hadden gelezen. We zouden Hans dus waarschijnlijk goed kunnen helpen. Maar helaas, na een paar vragen van ons, waaronder “wie was Simenon, hoe heette de rechercheur in het boekje, waar speelde het verhaal zich af, kun je iets vertellen over Poppinga, wat was er eigenlijk met hem gebeurd, enz.”, begrepen we al gauw, dat Hans het boekje nauwelijks had gelezen, of hij beheerste de Franse taal onvoldoende. Met stemverheffing riep Hans in onze richting dat hij véél te weinig tijd had gekregen om het boekje te lezen en bovendien niet van detectives hield…. Toen we Hans voorstelden, dat hij zaterdag met ons aan de slag zou gaan om de samenvatting nog op tijd in te kunnen leveren, was Leiden in last! Schreeuwend maakte hij duidelijk, dat dát niet zijn bedoeling was, wíj moesten het verslag maken, híj wilde het alleen overschrijven. Boos rende hij weg. We begrepen weer eens niks van zijn opstelling.
Inzicht en besef a. Voor mensen met autisme is het nogal veel gevraagd, om niet te zeggen ondoenlijk, een lastige taak resp. opdracht onder tijdsdruk te volbrengen.
- Nog een voorbeeld: “Zeg Hans, heb je al gehoord, dat de politie in Amsterdam binnenkort geheel onverwacht splinternieuwe voertuigen krijgt? We zagen het op tv in het journaal. En dat nog wel dankzij jonge mensen uit onder Azië en Amsterdam!” Hans snapte de essentie van de karikatuur niet en nog minder hoe hij daarop moest reageren.
Inzicht en besef b. Iemand met autisme begrijpt zelden serieuze problemen die op een schertsende, om niet te zeggen ironische wijze aan hem/haar worden voorgelegd.
- Een ander voorbeeld: Hans vroeg voor zijn achttiende verjaardag geen cadeau, maar geld. Hij voegde er aan toe, dat hij met zijn vriendin had afgesproken een paar dagen naar het Lowlands-festival te zullen gaan. Hij had weliswaar flink gespaard, maar duidelijk niet voldoende. Op zich geen probleem, vonden wij. Maar wat schetst onze verbazing een paar dagen later? Hans kwam ons zijn nieuwe aanwinst, een mooie nieuwe broek en pullover showen die hij van het geld had gekocht dat hij van ons als verjaardagscadeau had gekregen. Toen we daar nogal verbaasd een paar fijngevoelige, kritische vragen over stelden, kregen we de wind van voren. Hans had helemaal niks met ons afgesproken! En z’n vriendin had van haar ouders ook geld gekregen om in een leuke, nieuwe broek en blouse naar Lowlands te gaan. Boos maakte hij zich, zo snel hij kon, vervolgens uit de voeten.
Inzicht en besef c. Het is niet alleen wijs, maar zelfs noodzakelijk bij jezelf na te gaan of je iemand met autisme hebt begrepen. Dat is zeker het geval als zaken besproken zijn waar aan gehecht wordt. Bedenk daarbij en betrek daarin dus, dat voor het maken van afspraken twee personen/partijen nodig zijn, altijd.
- Laatste voorbeeld: In bepaalde steden mag je binnenkort je dieselauto niet meer parkeren. Omdat Hans nogal gehecht aan is “zijn diesel”, hebben we voor de zekerheid gecheckt of hij de plannen in zijn stad kent en gezegd “Zeg Hans, jouw diesel mag over een jaartje dus ook niet meer in het centrum worden geparkeerd. Mooi dat jouw dieseltje er nog zo goed uit ziet. Het beestje levert in Alkmaar vast en zeker nog zo’n 65% op van een nieuwe auto die op benzine rijdt. En vast wel 40% van een elektrische. Enfin, je hebt nog een jaartje om te sparen voor het zover is en wat je dan nog tekort komt leen je toch gewoon bij de bank.”
Inzicht en besef c. Een op zichzelf niet al te ingewikkelde kwestie wellicht, maar er is veel te gemakkelijk en te snel een “samengestelde oplossing” toegevoegd, waarvan de essentie bij iemand met autisme niet doordringt. Of, anders gezegd: willen wij dat informatie overkomt, dan kan dat alleen als we steeds één boodschap voorleggen.
Bovenstaande voorbeelden zijn “slechts” voorbeelden, maar voorbeelden die geleid hebben tot steeds meer inzicht en besef, uitmondend in een welwillende houding, mild gedrag en alledaagse woordkeus, in de eerste plaats van ons naar hem. Met inmiddels een begin van succes, bestaande uit meer rust en stabiliteit in het contact tussen hem en ons. We zijn er nog niet, maar het succes van dit moment is een uitdaging ons in te spannen en Hans te laten zien dat wij erkennen dat autisme ook ons probleem is!
Riny en Berend
